Lemon Pansy Butterfly / लिंबाळी

सह्याद्रीमध्ये जैवविविधता खूप मोठ्या प्रमाणावर विस्तारलेली आहे. एखादा किल्ला किव्वा गड चढायला चालू केल्यावर त्याच्या पायथ्यावरील गावापासून ते वरती गडावर पोहोचेपर्यंत ह्या जैवविविधतेत खूप फरक जाणवतो. हा फरक मुख्य:त उंची, बदलणारी हवा आणि वातावरणाची अनुकुलता ह्यावर अवलंबून असतो. सह्याद्रीतील अनेक किल्ल्यांच्या पायथ्याच्या गावात मुक्तपणे संचार करताना दिसणारे हे फुलपाखरू. 

लेमन पॅन्सी / लिंबाळीचा वावर मुख्य:त जमिनीलगत आढळतो. अत्यंत चंचल असे हे फुलपाखरू जरा जरी धोका वाटल्यास दूर उडत जाते. परंतू तरीदेखील ते फिरून त्याच ठिकाणी येते आणि म्हणून त्याचा वावर एकाच ठिकाणी जास्त असल्याचे आढळून आले आहे. गोधडी व ताग अशा वनस्पतींवर आणि झेंडू, राईमुनिया व केतकीच्या फुलांवर ह्याचा वावर दिसतो. 

मादी ताग, मारंडी, जास्वंद अशा वनस्पतींवर पानांच्या खालील बाजूला अंडी घालते. ही अंडी हिरव्या रंगाची आणि आकाराला नळाकृती असतात. साधारण ३ दिवसांमध्ये अंडी उबतात आणि त्यातून सुरवंट बाहेर येते. साधारण १२ ते १५ दिवसात ह्याची वाढ पूर्ण होते. ह्या दरम्यान ते त्या वनस्पतींची पाने आणि अंड्याचे कवच ह्यावर उपजीविका करते. त्यानंतर ते आळीत (Pupal) मध्ये प्रवेश करते. हा टप्पा साधारण ५ ते ७ दिवसांचा असतो. अशाप्रकारे अंड्यापासून ते पूर्ण वाढ होईपर्यंत ह्याला २२ ते २५ दिवस लागतात.

                                                  

नर आणि मादी दिसायला सारखे असून त्यांचा रंग तपकिरी असतो. पावसाळा आणि हिवाळ्यात (wet season) मध्ये हा रंग जास्त ठळक असल्याचे जाणवते. पंखांवर चार ठळक 'डोळे' असून त्याव्यतिरिक्त अनेक काळे पिवळे ठिपके आणि कडांना  काळ्या-पिवळ्या रंगाची झालर असते. पंखाविस्तार ४ ते ६ से. मी. पर्यंत असतो. पंखांची खालची बाजू फिकट तपकिरी रंगाची असते आणि त्यामुळे पेंटेड लेडीसारखेच हे पंख मिटून बसले असता लगेच दृष्टीस पडत नाही. 

                             

    

दक्षिण आशिया आणि भारतात ह्याचा वावर सर्वत्र आढळतो. साधारण २० ते ३५ अंश तापमानात हे फुलपाखरू जिवित राहू शकते आणि त्यामुळे सातत्याने तापमानात होणारी वाढ ह्यांच्या अस्तित्वासाठी मोठे आव्हान ठरत आहे. 

Scientific name : Junonia lemonias
Class/ Family : Insecta / Nymphalinae

संदर्भ : महाराष्ट्रातील फुलपाखरे (डॉ. राजू कसंबे) 

--अमोल नेरलेकर